شایعه زلزله تهران از دیدگاه دکتر عکاشه

بهرام عکاشه پیشکسوت زلزله‌شناسی ایران

دیگ پر از آبی را تصور کنید که روی اجاق قرار داده شده. تا زمانی که آب گرم نشده است، در دیگ، در حالت طبیعی قرار دارد و وقتی که آب به جوش می‌آید و به‌اصطلاح قل‌قل می‌کند، شروع به تکان‌خوردن می‌کند. من همیشه از این مثال برای شفاف‌کردن پدیده زلزله استفاده می‌کنم و حالا چند‌روزی است که دوست و آشنا با من تماس می‌گیرند و می‌پرسند آیا خبر وقوع زلزله را شنیده‌ام و تاییدش می‌کنم یا نه؟ آنها حق دارند که نگران زلزله تهران باشند اما سایت‌های خبری، مسوولانی که این خبر را منتشر کرده‌اند و… آیا چنین حقی دارند که با اعتماد مردم بازی کنند؟ خبری که در چند‌روز گذشته به‌صورت شایعه در حال انتشار است و حتی بعضی از نهادها را به انجام یک‌سری اقدامات مقابله‌ای وادار کرده، از اساس کذب است! هیچ‌کجا و در هیچ‌شرایطی پیش‌بینی زلزله را باور نکنید مگر آنکه این پیش‌بینی، برخی از ویژگی‌های مهم زلزله را آشکارا مطرح کند. به‌عنوان مثال هر پیش‌بینی واقعی زلزله باید بزرگی زلزله، بازه زمانی وقوع آن و مکان روی‌دادن زلزله را به صورت شفاف بیان کند، حال آنکه شایعه فعلی تنها به صورت کلی بیان شده و اصلا روشن نیست، قرار است چه‌زمانی و کجا زلزله بیاید و تهران قرار است با زلزله چند‌ریشتری بلرزد. واقعیت تلخی است که ما هرروز به‌نوعی با آن سروکار داریم و آن هم انتشار چنین پیش‌بینی‌های بی‌مورد و اساسا دروغی است که فقط به اعتماد اجتماعی مردم به دستگاه‌های علمی زلزله‌شناسی ضربه می‌زند. در چنین حالتی هراظهار‌نظری نه‌تنها پیش‌بینی نیست، بلکه اختلال در اوضاع و احوال کشور است و باید انگیزه منتشر‌کنندگان آن به صورت جدی مورد‌ بررسی قرار گیرد.  مردم هم باید هوشیار باشند و چنین اظهارنظرهای باطلی را به‌عنوان پیش‌بینی زلزله نپذیرند و هراسناک نشوند. برای پیش‌بینی دقیق زلزله تیم‌های علمی و حرفه‌ای نیاز است و اگر خطری از این زاویه احساس شد، حتما مراجع علمی و آکادمیک زلزله‌شناسی آن را با مردم در میان خواهند گذاشت.  به همان دیگ در حال جوشش برگردیم؛ زلزله پدیده‌ای است که بر اثر فعالیت‌های گسل‌ها اتفاق می‌افتد و برای پیش‌بینی آن باید توزیع حرارت در حرکت صفحات زمین را توسط یک‌تیم کارشناسی دقیق مورد مطالعه قرار داد. بیش از ۲۰نشانگر مهم در این میان باید اندازه‌گیری شوند تا پیش‌بینی وقوع زلزله به صورت علمی مطرح شود و اگر گفته‌ای بدون چنین ویژگی‌هایی باشد، به هیچ‌وجه علمی و دقیق نیست. بنابراین نگرانی را از خود دور کنید، آرام باشید و اجازه دهید آشفتگی مختصری که در تهران به‌خاطر این شایعه به وجود آمده و متاسفانه بعضی از دستگاه‌ها هم آن را جدی گرفته‌اند، آرام شود. آن وقت متوجه خواهید شد که جز معابر علمی و تخصصی، هیچ‌راه دیگری برای انتشار خبر پیش‌بینی زلزله، واجد ارزش‌نیست.