درس آموزی مدیران بحران از زلزله های بزرگ ایران

برخی از صاحب نظران معتقد هستند که زلزله رودبار نقطه عطفی در روند مدیریت بحران کشور بوده است اگر این نقطه عطف را قبول کنیم بیش از بیست و سه سال است که برای مدیریت بحران پس از وقوع زلزله در حال برنامه ریزی ؛ تصویب قانون ، تعیین کارگروه های تخصصی و نوشتن شرح وظایفشان هستیم این درحالی است که با گذشت بیست و سه سال هنوز هم در نخستین گام پس از حادثه که ارزیابی و براورد خسارت ناشی از حادثه و اطلاع رسانی در این خصوص است، دچار مشکلات اساسی هستیم و نتوانسته ایم حتی برای نخستین ساعتهای بعد از زلزله ، برنامه ریزی مناسب و اجرایی درخور داشته باشیم.

خوشبختانه در این بیست و سه سال شاهد حضور تمامی گرایشات سیاسی در مسئولیت های اجرایی کشور بوده ایم و این به ما کمک می کند تا فارغ از آنکه در طی این بیست و سه سال کدام گروه و گرایش سیاسی مسئولیت اجرایی کشور را به دست داشته اند، این اشتباهات تکراری، در تمامی زلزله های بزرگ کشور را مورد نقد و بررسی قرار دهیم  .

زلزله رودبار

اعلام مکان روی دادن زلزله توسط مدیران بحران به غلط رشت و دیلمان اعلام می شود ، این امر موجب از دست رفتن زمان برای ورود نیروهای امداد و نجات در روز نخست به منطقه حادثه دیده  می گردد، بعدها این اشتباه به محدود بودن ایستگاه های لرزه نگاری نسبت داده می شود دلیلی که هیچوقت مورد بررسی یک تیم بی طرف واقع نمی گردد.

زلزله بم

در مصاحبه ای که خبرگزاری تسنیم با مرحوم دفتری فرمانده امدادی زلزله بم می کند، ایشان تایید می کنند که در زلزله بم ، مدیران ارشد بحران وقت در وزارت کشور، بنا بر اطلاعات دریافتی از موسسه ژئوفیزیک، مکان وقوع زلزله را اشتباهاً جاز موریان اعلام می کنند اشتباهی که موجب می شود که تا چهار ساعت پس از حادثه نیروهای پیشتاز نجات برای یافتن منطقه آسیب دیده به سوی جاز موریان در حرکت باشند؛ این در حالی است که با ورود اولین موج مصدومان به شهر کرمان مسئولان متوجه می شوند که حادثه در بم روی داده است .

زلزله ورزقان

مدیر ارشد بحران استان آذربایجان شرقی ضمن در اولین مصاحبه خود مکان زلزله را در منطقه ای در جنوب کلانشهر تبریز اعلام کرده و در پاسخ به میزان کشته ها ، خبر از نداشتن خسارت جانی در این زلزله می دهد خبری که طی چند ساعت بعدی تصحیح می گردد اما نتیجه این اشتباه از دست رفتن زمان طلایی نجات و پخش شدن برنامه طنز خنده بازار از صدا و سیما در شب نخست پس از حادثه است که موجب کدورت اذهان جامعه آذری زبان می گردد.

زلزله مورموری

در نخسین مصاحبه های انجام شده در همان روز های نخستین حادثه، مدیرکل بحران استانداری از تعیین خسارت ۱۹ هزار واحد مسکونی در مناطق زلزله‌ زده ایلام خبر می دهد . از این تعداد ۷ هزار و ۲۰۰ واحد نیاز به احداث مجدد دارند . این در حالی است که هم زمان معاون استاندار ایلام اعلام می کند که در ارزیابی های انجام گرفته تاکنون ۱۴ هزار واحد مسکونی خسارت دیده، که سه هزار و ۵۰۰ واحد آن نیاز به بازسازی اساسی دارند این در حالی است که تاکنون برای این تناقض ۴ هزار واحدی هیچگاه توضیحی از سوی مسئولان ارائه نمی شود از سویی تا سه روز پس از وقوع زلزله ، ساکنان روستایی همچون آب انار  که بیشترین خسارت را از زلزله دیده است از داشتن چادر محروم است.

همانگونه که در ابتدا هم متذکر شدم بیست و سه سال از زلزله رودبار گذشته است ، اما هنوز نتوانسته ایم حتی یک تیم ارزیاب خسارت متخصص پرورش بدهیم که قادر باشد نقشه هم شدت مرکالی را در سطح منطقه حادثه دیده برایمان در همان روز نخست تهیه کند بیست و سه سال گذشته است اما ما هنوز در بحث جمع آوری خبرها ، راستی آزمایی و پالایش و دسته بندی آنها بسیار ضعیف و بی برنامه هستیم و هنوز مدیران ارشدمان در مدیریت بحران، در شیوه بیان خبرهای پس از بحران، آنهم در روز پس از حادثه ، فاقد آموزشهای آکادمیک و مهارتهای لازم هستند.

مهندس علیرضا سعیدی / دبیرکل جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران

منبع روزنامه شرق ۲۶ اسفند ۱۳۹۳