لزوم درس‌آموزی مدیران بحران از زلزله‌های بزرگ ایران

 ۲۳سال پس از فاجعه

 علیرضا سعیدی . دبیرکل جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران

 برخی از صاحبنظران معتقدند زلزله رودبار نقطه عطفی در روند مدیریت بحران کشور بود. اگر این رویداد را به‌عنوان نقطه عطف قبول کنیم، بیش از ۲۳سال است که برای مدیریت بحران پس از وقوع زلزله، در حال برنامه‌ریزی، تصویب قانون، تعیین کارگروه‌های تخصصی و نوشتن شرح وظایفشان هستیم. این درحالی است که با گذشت ۲۳سال هنوز هم در نخستین گام پس از حادثه که ارزیابی و برآورد خسارت ناشی از حادثه و اطلاع‌رسانی در این خصوص است، دچار مشکلات اساسی هستیم و نتوانسته‌ایم حتی برای نخستین ساعت‌های بعد از زلزله، برنامه‌ریزی مناسب و اجرایی درخوری داشته باشیم. خوشبختانه در این ۲۳سال شاهد حضور تمامی گرایش‌های سیاسی در مسوولیت‌های اجرایی کشور بوده‌ایم و این به ما کمک می‌کند فارغ از آنکه طی این ۲۳سال کدام گروه و گرایش سیاسی مسوولیت اجرایی کشور را به دست داشته‌اند، این اشتباهات تکراری، در تمامی زلزله‌های بزرگ کشور را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.

زلزله رودبار

مدیران بحران به غلط مکان روی‌دادن زلزله را رشت و دیلمان اعلام می‌کنند. این امر موجب از دست‌رفتن زمان برای ورود نیروهای امدادونجات در روز نخست به منطقه حادثه‌دیده می‌شود. بعدها این اشتباه را به محدودبودن ایستگاه‌های لرزه‌نگاری نسبت می‌دهند؛ دلیلی که هیچ‌وقت یک‌تیم بی‌طرف آن را مورد بررسی قرار نمی‌دهد.

زلزله بم

مرحوم «دفتری»، فرمانده امدادی زلزله بم، در مصاحبه‌ خبرگزاری تسنیم تایید می‌کند در زلزله بم، مدیران ارشد بحران وقت در وزارت کشور، بنا بر اطلاعات دریافتی از موسسه ژئوفیزیک، مکان وقوع زلزله را به‌اشتباه جازموریان اعلام می‌کنند. این اشتباه موجب می‌شود تا چهارساعت پس از حادثه، نیروهای پیشتاز نجات برای یافتن منطقه آسیب‌دیده به سوی جازموریان در حرکت باشند. این در حالی است که با ورود اولین موج مصدومان به شهر کرمان، مسوولان متوجه می‌شوند حادثه در بم روی داده است.

زلزله ورزقان

مدیر ارشد بحران استان آذربایجان‌شرقی در اولین مصاحبه خود مکان زلزله را در منطقه‌ای در جنوب کلانشهر تبریز اعلام کرد و در پاسخ به پرسش در مورد میزان کشته‌ها، از نبود خسارت‌های جانی در این زلزله خبر می‌دهد؛ خبری که طی چندساعت بعدی تصحیح می‌شود، اما نتیجه این اشتباه از دست‌رفتن زمان طلایی نجات و پخش‌شدن برنامه طنز خنده‌بازار از صداوسیما در شب نخست پس از حادثه است که موجب کدورت اذهان جامعه آذری‌زبان می‌شود.

زلزله مورموری

در نخستین مصاحبه‌های انجام‌شده در همان روزهای نخستین حادثه، مدیرکل بحران استانداری، از تعیین خسارت ۱۹هزارواحد مسکونی در مناطق زلزله‌زده ایلام خبر می‌دهد. از این تعداد هفت‌هزارو۲۰۰واحد، به احداث مجدد نیاز دارند. این در حالی است که همزمان معاون استاندار ایلام اعلام می‌کند در ارزیابی‌های انجام‌گرفته تاکنون ۱۴هزار واحد مسکونی خسارت دیده است که سه‌هزارو۵۰۰واحد آن نیاز به بازسازی اساسی دارند. این در حالی است که تاکنون برای این تناقض چهارهزار واحدی، هیچ‌گاه توضیحی از سوی مسوولان ارایه نمی‌شود. از سویی تا سه‌روز پس از وقوع زلزله، ساکنان روستایی همچون آب‌انار که بیشترین خسارت را از زلزله دیده، از داشتن چادر محروم است.

همان‌گونه که در ابتدا هم متذکر شدم، ۲۳سال از زلزله رودبار گذشته است، اما هنوز نتوانسته‌ایم حتی یک تیم ارزیاب خسارت متخصص پرورش بدهیم که قادر باشد نقشه هم‌شدت مرکالی را در سطح منطقه حادثه‌دیده برایمان در همان‌روز نخست تهیه کند. ۲۳سال گذشته است اما ما هنوز در بحث جمع‌آوری خبرها، راستی‌آزمایی و پالایش و دسته‌بندی آنها بسیار ضعیف و بی‌برنامه هستیم و هنوز مدیران ارشدمان در مدیریت بحران، در شیوه بیان خبرهای پس از بحران، آن‌هم در روز پس از حادثه، فاقد آموزش‌های آکادمیک و مهارت‌های لازم هستند.

 http://sharghdaily.ir/?News_Id=59046

شماره ۲۲۶۵ – ۱۳۹۳ پنج شنبه ۲۸ اسفند